geplaatst op 16 oktober, 2024
Op een zonnige oktoberochtend wandel ik rond in Oaxaca, één van mijn favoriete plaatsen in Mexico, gelegen op 1500 m, in een vallei tussen de groene bergen. De temperatuur voelt nog aangenaam fris en straks warmen de zonnestralen deze charmante stad op. Uit de bakkerij om de hoek komt de zoete geur van het pan de muertos, het traditionele brood met anijszaadjes, dat tijdens deze periode overal te vinden is en de dame in de bakkerij is de etalage aan het versieren met kleurrijke snoepgoedschedels. Eén van de leukste momenten van het jaar om deze stad te ontdekken.
Elk jaar op 1 en 2 november vindt in Mexico namelijk een speciaal feest plaats. Een viering die meer dan 1000 jaar oud is en één van de belangrijkste feestdagen in Mexico is. De precolumbiaanse tradities van de Azteken, Tolteken en Nahua worden vermengd met het katholieke geloof tot een unieke viering.
De dood. Bij ons een heel triestig gegeven. In Mexico gaan ze er anders mee om. De dood maakt er deel uit van het leven. “Om te sterven worden we geboren” zegt men in Mexico en zolang we de herinnering aan de overledenen levendig houden, zijn ze eigenlijk nog bij ons. Tijdens Dia de los Muertos komen de zielen van de overledenen terug naar hun geliefden. De Mexicanen bereiden zich voor op hun komst en brengen alles in gereedheid om ze te ontvangen en hen de weg te wijzen naar hun dierbaren.
De festiviteiten beginnen de nacht van 31 oktober en op de begraafplaatsen gonst het van de bedrijvigheid. Honderden kaarsen lichten op voor nachtelijke wakes waar families samenkomen en samen eten en hun dierbaren herdenken. De lucht is dik van wierook en de muziek van de mariachi weerklinkt in de met kaarsen verlichte donkere nacht. Het is een verering van de overleden voorouders, maar tegelijk ook een viering van het leven.
Deze unieke traditie werd door Unesco erkend als immaterieel cultureel erfgoed en dit meemaken is niet alleen een bijzondere ervaring, maar doet je ook nadenken over het leven en de dood. Je maakt er kennis met de eeuwenoude tradities in een explosie van kleuren en smaken. De dorpen worden kleurrijk versierd en er worden parades opgevoerd, met reuzegrote skeletten, catrina’s en vele Mexicanen gaan ook verkleed de stad in.
De feestdagen zijn doorspekt met symboliek uit de Meso-Amerikaanse mythologie.
Het belangrijkste symbool van Dia de los Muertos zijn de altaren die een verbinding vormen tussen deze wereld en de spirituele wereld. Elke familie bereidt zorgvuldig een altaar voor en deze worden vaak prachtig versierd met foto’s van de overleden, kaarsen en wierook, kleurrijk papier, het favoriete eten van de overledene en de typische bloem van de Dia de los Muertos, cempasuchil. Op sommige plaatsen houden ze wedstrijden om het mooiste altaar te kiezen. De zielen maken de lange reis van Mictlan naar deze realiteit en komen dorstig aan. Vandaar dat er ook steeds een glaasje water op het altaar staat.
Een ander belangrijk symbool zijn de catrina’s. De catrina is een iconisch symbool en gaat terug tot het begin van de 20e eeuw toen de Mexicaanse kunstenaar José Guadalupe Posada een afbeelding maakte van een skelet met een aristocratische vederhoed. Nadien verwerkte de befaamde Mexicaanse kunstenaar Diego Rivera dit personage in één van zijn meest bekende schilderijen ‘Dream of a Sunday afternoon in Alameda park’ en de legendarische catrina was geboren. Het is een symbool geworden voor de aparte manier waarop in Mexico naar de dood wordt gekeken en één van de meest begeerde verkleedkostuums tijdens Dia de los Muertos.
Er is ook een opmerkelijk fenomeen waarvan de start elk jaar samenvalt met deze periode. De komst van de monarchvlinder naar Michoacan. Elk jaar komen miljoenen monarchvlinders overwinteren in de hooggelegen dennenbossen van deze staat. Volgens de traditie vertegenwoordigen deze vlinders de zielen van de overledenen die elk jaar opnieuw hun geliefden komen bezoeken. Een spectaculair zicht waarbij het ganse woud oranjegoud kleurt.
Dia de los Muertos wordt overal in Mexico gevierd, op sommige plaatsen meer ingetogen dan elders. De meest indrukwekkende plekken om dit mee te maken zijn onder andere in Mexico City, bekend voor de spectaculaire parades in het centrum van de stad en de nabijheid van San Andres Mixquic, een gemeenschap op ongeveer 1,5 uur rijden van de stad, waar nachtelijke wakes op de begraafplaats gehouden worden.
In de koloniale steden ten noorden van de hoofdstad, San Miguel de Allende, Querétaro en Guanajuato, kan je je helemaal verdiepen in de tradities en leren hoe je het heerlijke pan de muertos maakt of je maakt er zelf een eigen altaar.
Ook het pittoreske plaatsje Patzcuaro, in de staat Michoacan is een enorme trekpleister tijdens deze vieringen. Er wordt een rituele overtocht gemaakt naar de eilanden in het meer van Patzcuaro en de inheemse Purepecha cultuur heeft er diepgewortelde tradities. Dit plekje is meer bekend bij Mexicaanse toeristen en heeft een minder feestelijke, maar wel heel authentieke invulling van deze dagen.
En dan uiteraard Oaxaca, ook bekend als de culturele hoofdstad van Mexico. Eén van de meest populaire plaatsen, zowel voor buitenlanders als voor Mexicanen, om Dia de los Muertos in volle glorie mee te maken. Met een kop warme chocolademelk met een vleugje chili kan je er de couleur locale opsnuiven tussen de bontgekleurde dansende skeletten. Oaxaca is ook één van de centra van de Mexicaanse gastronomie en op de levendige markten in de stad kan je er genieten van de wereldberoemde kip in mole, een saus met meer dan 50 verschillende, soms verrassende ingrediënten, zoals cacao of de fameuze tlayudas, krokant gebakken tortilla’s belegd met typische Mexicaanse ingrediënten, zoals bonen, kaas en avocado. In de omgeving van Oaxaca heb je prachtige berglandschappen en bevallige dorpjes. Je kan er meerdaagse wandelingen maken of bijleren over de traditionele ambachten van de regio, zoals de handgeweven tapijten van Teotitlan del Valle of de mezcal die gemaakt wordt in Santiago Matatlan.
Het is één van de mooiste periodes van het jaar om dit veelzijdige land te gaan bezoeken en kennis te maken met de overvloed aan cultu(u)r(en) die hun eeuwenoude tradities nog heel intensief in leven houden.
Wil je graag meer info over reizen naar Mexico, stuur dan een mailtje naar opmaat@zuiderhuis.be. Wil je graag reizen tijdens de periode van Dia de los Muertos in Mexico City of Oaxaca hou er rekening mee dat je best een jaar op voorhand boekt.
Kim Dewaele
Specialist Mexico, Guatemala, Cambodja en Vietnam
Reisspecialist Kim is thuis in de wereld van de bestemmingen Mexico, Guatemala, Cambodja en Vietnam. Lees meer!
Volg ons op onze socials voor meer inspiratie
